CÀNG THÔNG MINH CÀNG DỄ CHỌN SAI NGHỀ ?
Đặng Hải Lộc
[email protected]
Đặt vấn đề
Tính đến đầu năm 2017, tỉ lệ thất nghiệp của thanh niên Việt Nam là 7,28%, gấp 3 lần so với tỷ lệ thất nghiệp chung 1. Trong số các bạn có việc làm, có tới 70% làm trái ngành, trái nghề 2.
Điều này có phải là một nghịch lý không ?
Tại sao một lực lượng được tạo điều kiện học hành tốt nhất, có khả năng tiếp cận thông tin dễ dàng nhất, có sức khỏe thể chất và tinh thần tốt nhất, lại là đối tượng chọn sai nghề nhiều nhất và mong manh dễ vỡ đến vậy ???
Đã có rất nhiều lý do được đưa ra như đào tạo ĐH chưa gắn với nhu cầu thực tế, hoặc thiếu định hướng nghề nghiệp ở cấp bậc phổ thông...nhưng ở bài viết này, tôi muốn chỉ ra một lý do khác ít được nói đến hơn:
Học nhiều hơn, thông minh hơn, có điều kiện tốt hơn, không đồng nghĩa với quyết định chọn nghề tốt. Thậm chí là ngược lại !
Điều này nghe qua có vẻ là một nghịch lý, nhưng tôi muốn chứng minh tồn tại những cái bẫy thông minh mà người thông minh rất dễ mắc phải. Và trên quan điểm cá nhân tôi, những chiếc bẫy này ảnh hưởng tới quyết định chọn nghề nhiều hơn bất kì yếu tố ngoại cảnh nào cộng lại.
Trước khi đi vào giải thích khẳng định của mình, tôi xin làm rõ một số khái niệm sử dụng trong tiêu đề của bài viết:
- Từ thông minh trong tiêu đề được hiểu theo nghĩa IQ cao, hoặc học giỏi theo tiêu chuẩn đánh giá chương trình phổ thông. Một số từ phân biệt với từ này là: khôn ngoan, thông minh đường phố (street smart). Một nghĩa rộng hơn được tôi sử dụng với từ này, là chỉ những người tự nghĩ mình thông minh, một xu hướng thường gặp ở những người thông minh, mà càng làm tăng hiệu ứng tôi muốn chứng minh qua bài viết này.
- Từ chọn sai nghề ở đây cũng mang nghĩa rộng hơn thất nghiệp, hoặc làm trái ngành. Nó bao gồm mọi trường hợp mà một người cảm thấy hối tiếc vì quyết định chọn nghề trong quá khứ của mình. Như vậy bao gồm cả những người có công ăn việc làm ổn định, làm đúng nghề được đào tạo, nhưng cảm thấy không ổn với lựa chọn nghề nghiệp hiện tại của mình.
1. Thất nghiệp ở trình độ Đại học tăng lên ↩
2. 70 cử nhân làm trái ngành nghề ↩